Materiały do dziejów szkolnictwa na Mazowszu.
Wypisy z archiwaliów diecezjalnych XIX wieku.
Zebrał i do druku przygotował ks. Michał Marian Grzybowski.
Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno - Pedagogiczna w Łowiczu.

Wyszukała i opracowała Pani Anna Nienałtowska z Tych


Zaręby Kościelne 1817: 400, k.130
W tej parafii żadnego budynku nie masz i żadna tez szkoła nie utrzymuje się, przyczyna tego jest ze ta wieś cala niemal osadzona jest osobami wyznania mojżeszowego. Byłby jeden sposób jej zaprowadzenia, gdyby oo. Reformaci tu zostający tym się obowiązkiem zatrudnili, taka jest myśl dziedzica tej wsi i rządcy kościoła.

1819:AW.425, k.211
Nie masz tu żadnego domu na szkole postawionego, plac na jej postawienie nie jest dotąd postanowiony, ani ogród dla nauczyciela wydzielony. Ta teraz utrzymuje się w domu przez Dozór Szkolny najętym i ze składki Towarzystwa Szkolnego opłaconym.
Nauczycielem tej szkoły Antoni Niemyjski przez Dozór Szkolny przyjęty, a przez komisarza obwodowego potwierdzony, ten pobiera rocznie zl.p.658 i do dnia dzisiejszego jest zupełnie opłacony. Składka przez Dozór Szkolny wynaleziona, która cala parafia wnosi czynsz roczny zł. 800, z tej po opłaceniu nauczyciela reszta na opłacenie lokalu i potrzeb szkolnych użyta bywa. Na powyższa składkę wpłynęło w roku bieżącym zł. 650, a reszta zalega na kontrybucentach. Dzieci do tej szkoły uczęszczając uczą się czytania, pisania, rachunków oraz prawideł religii i nauki obyczajowej. Popis co pól roku publiczny odbywa się podług którego za świadectwem ks. plebana dzieci uczące się odnoszą korzyści. W tym razie chodzi do tej szkoły dzieci płci męskiej 15, żeńskiej 4, razem 19. Dzieci tychże w czasie zimowym minionym rodzice do robót wiosnowych gospodarskich do domów porozbierali, uczęszczało do tej szkoły płci męskiej 45, żeńskiej 10, razem 55.

-AS. 700, k.73.
Szkoła odbywa się regularnie. Uczniów w półroczu było płci męskiej 36, żeńskiej 6. Nauczyciel przychód roczny odebrał. Jest pilny. Korzyść uczniów z nauki dość znaczna.

-Aw.317, k.87.
W tej parafii znajduje się szkółka parafialna w domu najętym, lecz nauczyciel w tych czasach życie zakończył, zaczym Dozór Szkolny przyrzeka wkrótce postarać się o innego, który będzie miał fundusz ze składki parafialnej.

1820:tamze, k.166.
J est szkoła w domu wynajętym w bliskości kościołów, tak farnego jako klasztornego. Nauczycielem jej jest urodzony Jan Sutkowski lat 28 mający, tymczasowie przez dozór przyjęty, zdatności miernej lecz moralny. Dzieci zdatnych do nauki może być około 80, chodziło przez przeciąg dwóch kwartałów do szkoły 50, teraz zaś znajduje się 18. Nauczyciel z składki parafialnej utrzymuje się.

1821:tamze,k.289.
Szkoła otworzona została w dniu normalnym na rb., lecz po otwarciu tej więcej uczniów nie znajdowało się nad 4-rech, lecz i ci z nadejściem wiosny wzięci zostali od rodziców do usługi gruntowej, a nauczyciel jak za przeszły, tak i bieżący rok nic nie dostał za swoją pracę. Gdy obywatele w tej parafii składając się niedostatkiem i krytycznością czasu rozłożonej przez Dozór Szkolny składki, dać wzbraniają się. Dzieci zdatnych w tej parafii mogłoby być do 100.

1822: tamze, k.235.
Szkółki parafialnej nie masz z powodu zubożałych obywateli, którzy i za dawne lata nauczyciela lokalu nie opłacili i teraz nie są w stanie opłaceniu.

1824-1825: Aw.356,k.59
Po zubożeniu parafian zupełnie szkółka parafialna elementarna przy tym kościele upadla.

1827-1833:Tamze,k.101.k.176.
Dla krytyczności czasu szkółka elementarna przy tym kościele nie egzystuje.

1834:tamze,k.193.
szkółki elementarnej poprzednio nie było, teraz zaś podług odebranego urządzenia beneficjant zachęcał kilkakrotnie parafian do zrobienia składki na nauczyciela, lecz też żadnego skutku nie wzięły.

1835: tamze, k.223.
Na zaprowadzenie szkółki elementarnej jest udzielany etat na pensje dla nauczyciela i inne utensylia zatwierdzony przez urząd.

1836: tamze, k.230.
Szkoła elementarna przy kościele egzystuje. Nauczycielem w niej jest Franciszek Rzepczenski nominowany i instalowany przez opiekuna szkółki, ma sobie przeznaczonej pensji złotych polskich 500, która regularnie pobiera. Miał uczniów i uczennic 73, a w czasie niniejszej wizyty 54. Jest moralnym i troskliwym w dopełnianiu swoich obowiązków względem powierzonych sobie dzieci.

1838: AW.365, k.17v.
Nauczycielem jest Franciszek Rzepinski instalowany przez opiekuna tejże szkoły, ma sobie przeznaczona pensje etatem rocznie zp. 500, przy niniejszej wizycie znalazł dziekan uczniów obojej płci osób 36.

1839: AW.356, k.282-283.
Szkoła elementarna utrzymuje się podług etatu dla nauczyciela Franciszka Nosalewskiego zp.500, przy niniejszej wizycie znajdował się uczniów obojej płci osób 38, rocznie zaś 60.

1840: tamze, k.302-303.
Szkoła elementarna utrzymuje się, nauczyciel Franciszek Nosalewski, ma sobie przeznaczoną etatem pensje zp.500, jest pilnym w obowiązkach swoich. Uczęszczało uczniów w ciągu roku obojej płci osób 40, w czasie niniejszej wizyty zastał dziekan uczniów osób 15.

1841: tamze, k.327.
Szkoła elementarna utrzymuje się. Nauczyciel Franciszek Nosalewski ma sobie przeznaczona etatem pensje zlp.500. Uczęszczało uczniów w ciągu roku 45, w czasie niniejszej wizyty zastał dziekan uczniów 10.

1842: tamze, k.443.
Szkoła elementarna znajduje się.Nauczycielem tejże jest p. Xawery Nosalewski posiada należytą zdatność do pełnienia swoich obowiązków. Zachowuje się moralnie, pensji etatem ma przeznaczonej wraz z opłatą stróża i kupnem drzewa na opal złp. 600. Uczniów w czasie zimowym uczęszcza około 50 obojej płci, w porze zaś letniej 10.

1843: tamze, k.485.
Szkoła elementarna znajduje się. Nauczycielem tejże jest p. Xawery Nosalewski posiada należną zdatność do pełnienia swoich obowiązków. Zachowuje się moralnie, pensji etatem ma przeznaczonej wraz z opłataą stróża i kupnem drzewa na opal rs. 90. Uczniów w czasie zimowym uczęszcza około 50 obojej płci, w porze zaś letniej 10.

1844:tamze,k.640.
Szkoła elementarna znajduje się. Nauczycielem tejże jest p. Xawery Nosalewski, posiada należytą zdatność do pełnienia swoich obowiązków, zachowuje się przyzwoicie.Pensji etatem ma przeznaczonej wraz z opłatą i kupnem drzewa na opł rubl.sreb. 90. Uczniów w czasie zimowym uczęszcza około 40 obojej płci, w porze letniej 10.

1845; tamze, k.722.
Szkoła elementarna w Zarembach Kościelnych egzystuje. Nauczycielem jest tenze sam co poprzednio Xawery Nosalewski, którego zdatność, obyczaje i jakie ma fundusze, umieszczone są po szczególe w wizycie z roku 1844. Uczniów płci obojej w czasie zimowym uczęszcza około 50, w porze zaś letniej 12.

1846: Aw.368, k.7v.
Szkoła elementarna w Zarembach egzystuje, której nauczycielem jest p. Xawery Nosalewski. Uczniów płci obojej w czasie zimowym uczęszcza około 50, w porze zaś letniej 10.

1848: tamze, k. 76.
Szkoła elementarna w Zarembach znajduje się, której nauczycielem jest Franciszek Nosalewski. Uczniów płci obojej uczęszcza około 30.

1850: AW.352, k.504v.
Szkoła elementarna w Zarembach znajduje się, której nauczycielem jest Franciszek Nosalewski.Uczniów płci obojej uczęszcza około 20.

1852 Aw.369, k.55v.
Szkoła elementarna w Zarembach znajduje się, której nauczycielem jest Franciszek Nosalewski, uczniów płci obojej uczęszcza 22.

1856: tamze, k.92v.
Do dnia 19 grudnia 1855 roku szkoła elementarna znajdowała się, lecz gdy w tym czasie opuszczona została samowolnie przez nauczyciela p. Edwarda Jarząbkiewicza, a drugi dotąd nie został przeznaczony nauczyciel, szkoła w roku bieżącym nie jest uczęszczana, a parafianie z swej strony uczynili podanie do JW. Kuratora okręgu naukowego o zniesienie pomienionej szkoły lub ustanowienie takowej u oo. Reformatorów. Skutek podania dotąd nie jest wiadomy.

1890; AS.409, k.167v.
Nie wykłada ksiądz nauki religii w szkółce parafialnej.

Tamże, k.168.
Szkoła elementarna w parafii zarembskiej jest jedna w Zarembach, do której uczęszcza dzieci 75, to jest chłopców 64, i dziewcząt 11. Nauki religii ksiądz nie wykłada dlatego w wspomnianej szkole, że gdy robili parafianie miejscowi starania, pan dyrektor Dyrekcji Naukowej Łomżyńskiej nie chciał zgodzić się na to, o czem przy niniejszym dołączam.

Andrzejewo
1810 roku do 1892 szkoła parafialna egzystuje.
1820 roku raport o ilości uczniów parafii andrzejewskiej.
Uczniowie:
Pawel Nienałtowski, Fabian Nienałtowski, Jan Jusko, Józef Kaczorowski,Kazimierz Kaczorowski, Sebastian Ościłowski, Józef Janowski, Jan Przeździecki, Michał Godlewski, Stanisław Godlewski, Józef Jankowski, Franciszek Wajszczyk, Antoni Sutkowski, Tomasz Winczewski, Piotr Rogoziński, Michal Przeździecki, Józef Przeździecki, Grzegorz Godlewski, Wincenty Gostkowski, Franciszek Gostkowski, Paweł Rokicki, Piotr Jankowski, Kazimierz Drobiszewski, Józef Jankowski, Stanislaw Rutkowski, Pawel Godlewski, Piotr Chybowski, Feliks Jablonowski, Franciszek Przezdziecki, Piotr, Nagórka, Tadeusz Godlewski, Franciszek Gołaszewski, Ignacy Gostkowski, Franciszek Oklakowski, Antoni Karpiński, Franciszek Karpiński, Witalis Godlewski, Franciszek Załuska, Franciszek Wujtkowski, Bonawentura Baczewski, Jan Mieliarczyk, Maciej Załuska, Grzegorz Załuska.

Uczennice :
Józefa Godlewska, Marianna Jałowinska, Ewa Kurkówna, Angela Mieliarczykówna, Katarzyna Jankowska, Helena Sarmacka, Marianna Godaszewska, Barbara Krakowczanka, Franciszka Kolatówna, Wiktoria Lipowska, Franciszka Milewska, Chajswa Berkówna, Pita Berkówna.