Możliwość zamieszczenia tego tekstu zawdzięczamy Panu Witoldowi Suskiemu - historykowi - badaczowi ziemi ostrowskiej.
Dziękujemy !!!
Poniższy tekst przepisano "tak jak jest". W niektórych miejscach umieszczono znak "?", oznaczający trudność odczytania litery lub słowa. Tekst łaciński niekiedy pomijano, gdy był trudny do odczytania.

Opis Kościoła Parafialnego Zarembskiego w Dekanacie Andrzejewskim Powiecie Ostrołęckim Woiewodztwie Płockim w czasie Wizyty Dekanalnej dnia 15 miesiąca Lipca 1817 roku

Erekcya Kościoła, Tytuł Lokacyj, Dzień Dedykacyi, odległość od granicznych.

Kościół Parafialny we wsi Kościelnej Zarębach Borkowo zwanym pod tytułem Assumpta BVM Erygowany 1620 roku dnia 20 stycznia podług Erekcyj tegoz kościoła. Śladu konsekracji nie masz lecz od dawna dedykacja tegoż kościoła odprawia się w pierwszą niedzielę Różańcową Miesiąca Października należy do Kollacyj JW. Makarego Górzyńskiego kasztelana dziedzica tudzież innych ww Kollatorów Feliksa Kamieńskiego, Piotra Kamieńskiego, Jana Kamieńskiego Braci rodzonych, Macieja Nienałtowskiego z Brewk, Sylwestra Nienałtowskiego z Nienałt Brewków, Andrzeja Ryszewskiego (Rydzewskiego?), Ignacego Nienałtowskiego, Piotra Skłodowskiego, Antoniego Niemirę, Jana Jabłonowskiego z Brewk, Jana Godlewskiego z Gorzejewa, Jacka Budziszewkiego, Antoniego Janczewskiego z Janczew i innych drobnych szlachty kilku.

Ma na północ Kościół Jasienicki odległy milę 1
Na wschód Kościół Parafialny Czyżewski odległy 1
Na południe Kościół Parafialny Zuzelski odległy 1
Na zachód Kościół Parafialny Prostyński za rzeką Bugiem w Dycezji Lubelskiej egzystujący odległy milę 1

Kościoła Filialnego w tej Parafii nie ma.

Kościół Zarębski drewniany gontami nowo pokryty stary. Długości łokci 33. Szerokości łokci 17. Podłoga z tarcic mający, w stanie nie złym w ścianach na około okozuchowan?
Okozuchowania w prędce potrzebujący, w koło oparkowany drzewem tartym, lecz potrzebujący jeszcze poprawy - z furtkami trzema.

Cmentarza na około Kościoła długości łokci 77 szerokości zaś 75 w dobrym stanie zostający na którym krzyża nie masz.
Kościca ze wszystkim zdezelowana, ostatniego pochowania kości niewiadomo kiedy było, żadnego miejsca osobnego dla chowania dzieci nie chrzczonych nie masz. Jeśli taki przypadek zdarzy się pod figurą niedaleką od kościoła chowają ją.
Szpital drewniany snopkami pokryty składa się z izb 2 w jednej mieszkają ubodzy, mężczyzna i kobieta
Lecz ten dom dla staroci i sprochniałych ścian upadkiem grozi. Ci ubodzy z jałmużny podawców żyją.

Plebania drewniana słomą pokryta liczy izb wielkich 2 małych 3 naprzeciwko z zachowaniem. W roku 1815 zdenowali(?) przez JW. Mikołaja Błockiego bywszego proboszcza ze wszystkim potrzebami tej Plebanii wyreperowana, która teraz w dobrym stanie.
Przy tej plebanii jest ogród obszerny - jarzynny. Staynia, obora, stodoły w których spichrz, chlewy wszystko słomą pokryte w miernym stanie zostające jednakowóż potrzebujące reperacji.
Chlewek dla trzody chlewnej i drobiu w dwóch komorach w dobrym stanie zostający.

Domu organistego nie masz lecz tylko mieści się w szpitalu na drugiej stronie

Dom na poświętnym od rynku z drzewa w węgieł budowany z kominem murowanym od frontu z izbą, alkierzem, z tyłu izbą y komórką mający w dobrym stanie.

Dom drugi z drzewa w węgieł budowany od frontu izba z alkierzem słomą pokryty w dobrym stanie. W tych domach powyżej wyrażonych mieszkają arendarze trudnią się Fabrykacją trunków Piwa y Gorzałki a te na mocy Erekcji Kościoła prawo propinacji plebanowi niedający y dwa domy noszą nazwisko karczmy plebańskiej do których należy Browar pod ciągłym dachem w słupy budowany w dobrym stanie zostający, mający dwa kotły każdy od siebie przedzielonych.

Dom nowy o czterech izbach z kominem nadmurowanym słomą pokryty w dobrym stanie zostaje.

Dom czwarty o dwóch izbach stary, słomą pokryty do reperacji już nie zdatny upadkiem grożący.

Dom piąty z kuźni zrobiony, stary słomą pokryty, upadkiem grożący.

W tej parafii żaden kościół filialny nie znajduje się. Oprócz kościoła i klasztoru O.O. Reformatów

Sprzęty Kościelne

Zakrystya

Ołtarzów w tym kościele 3.
W wielkim wyobrażenie N.M. Wniebowzięcia
W drugim wchodząc na lewo ręce Ś. Stanisława na prawcy Ś. Mikołaja Biskupów. Te 3 ołtarze pięknie ozdobione y przyzwoicie utrzymane na każdym zaś po 3 obrazy y portale pieczęciami opieczętowane.

Chrzcielnica na postumencie drewnianym miedziana z pokrywą drzewianą Benecliclio(?) fontis czynioną dnia 24 maja Olca SS. odnowionego tegoż dnia r.b.

Pozatem organy o głosach 9 i michach 2. Teraz dla strarości swojej i zepsucia już nie mogący być uzytem przez teraźniejszego Rządcy Kościoła reperuje się y do skutku podług wizyty dziekana przewidzianym będzie.

Tabernuculum drewniane zamykane dobrze Kenoratio ...............?
Puszka srebrna z nakrywką srebrną ma welum koloru Fioletowego
Relikwi na ołtarzach nie masz.

Lamparz przed Sanctisimium Mosiężny stary w którym co niedziela y święto podczas nabożeństwa lampa goreye.
Chorągwi z obrazami starych 3
Obraz do noszenia za procesyą stary 1
Ławek po dwóch stronach starych 8
Żadnej obraźliwości niemasz w tym kościele

Zakrystya

Monstrancya srebrna pozłacana 1
Kielich srebrny z patyną 1
Kielich srebrny wyzłacany 1
Patyna 1
Naczynia do oleow SS 1
Korona u NMP w wielkim ołtarzu 1
Lichtarzy większych cynowych 12
Lichtarzy większych cynowych 4
Taca cynowa 1
Salwater (?) cynowy1
Krzyżów cynowych 2
Trybularz mosiężny z kielką cynową 1
cwonków przy ołtarzach 6
Żelazo do pieczenia opłatków 1
Nóz cyrkutowy do komunikatów 1
Szczypców żelaznych starych 2
Moździerzyków żelaznych do strzelania 2

Apparaty

Kapa Materialna w kwiaty srebrne 1
Kapa koloru czerwonego stara 1
Ornaty (różnego koloru wyszywane złotem) 11
B..... do chorych 1
Komże, ręczniki obrusy

Inne sprzęty

Nakrycia na ołtarze, sukienne 3
całun żałobny itp.
Krzyże drewniane 2, lichtarze drewniane 12, dzbanuszki do kwiatów

W tejże wsi Zaremby Kościelne jest klasztor Świętego Franciszka OO Reformatorów których siła nastepująca:
Gwardian lat 43
Wikariusz lat 62
Ex Depinitor lat 56
Kaznodzieja lat 45
Kaznodzieja lat 33
Profesor lat 33
Kleryków 8 lat 18 do 23
Frutres osób

Szkoła Parafialna w tey Parafii żadnego budynku niemasz i żadna też szkoła nie utrzymuje się. Przyczyna do tego jest że ta wieś cała niemal osadzona jest wielu osobami wyznania Moyżeszowego. Był by jeden sposób zaprowadzenia gdyby O.O Reformaci tu zostający tym się obowiązkiem zatrudnili. Taka jest myśl dziedzica tey wsi y Rządcy Kościoła.

Duchowieństwo Parafialne

Komendarz teraźniejszy JX Maciej Ulatowski urodził się w Ulatowie parafii Chorzelskiej w województwie Płockim dnia 21 lutego 1762 roku. Był w szkołach Pułtuskich. Uczył się Łacińskiego Języka, rachunków, geografii, geometrii, Fizyki, Filozofii i Retoryki.
Wstąpił do seminarium roku 1788 w Pułtusku. Słuchał teologii Moralnej, Dogmatycznej, Logik i Nauk do stanu kapłańskiego potrzebnych. W roku 1791 dnia 1 maja wyświęcał się na tytuł Wikariusza do Gołomina i ciągle był przez lat 15 Wikariuszem przy kościołach Parafialnych przez lat 10 zostawał we dworze Brokowskim zawsze jednak pomagał w obowiązkach parafialnych tamtejszemu Proboszczowi. Wziął kommendę a ...... Officio Ponstitorabi Pattoriens die 23 aprili 1817 roku na Plebanię Zarębską.

Wikariusza przytym kościele żadnego niemasz tylko OO Reformaci podług Erekcyi swey obowiązkami temuż kościołowi farnemu wszelkie usługi czyni w niedziele y święto.

Klasztory i Oratoria Privata
Klasztor Zakonu Ś. Franiszka Reformatorów we wsi Zarembach znajduje się
Lista zakonników ich stopnie i lata.
Klasztory i Oratoria Privata zadnych kaplic w tey Parafii niemasz.

Dochody Probostwa

Proso i rzepak nie sieją się. Łąki rozległości morgów 4 z tego fór parokonnych 6, włościan niemasz, zagrodników niemasz.
(dalej podawane są jakieś dochody, których nazw nie można odczytać - widnieje jedynie wartość 600 i zapis - z komornego 100)

Inwentarz gruntowy
Koni para 1, wołów para 1, buhay 1, krowa1, świnia 1, socha bez sośników 1, żarna 1, siekiera 1, sito y przetak 1, kłoda 1, stępka do soli 1, szpiżarnia bez nakrycia 1, szafa w izbie czeladzi 1, miech i kowadło 1.

Dochód Dziesięciny

Snopowe
Ze wsi Zarąb dziedziczney JW. Gurzeńskiego ze dworu - kop 6
Ze wsi Zarąb z części szlacheckiej później nabytych - kop 3

należy się z wsi

Brewków - - włók 6 -- -------------------------------------------------kop6
Zarąb Leśnych-- włók 3 --------------------------------------------- kop 3
Nienałt Doniczek -- morgów 22 1/2------------------------------- snopów 45
Nienałt Szymanów -- włok 4 --------------------------------------- kop 4
Nienałt Michnów - -morgów 22 1/2 ---------------------------------snopów 45
Wichy -- morgów 22 1/2 -- -------------------------------------------snopów 45
Rawy Gackowa -- włók 7 -- ---------------------------------------kop 7
Skłodów Szrednich -- włok 5 -- ------------------------------------kop 5
Skłodów Piotrowicz -- włok 5 ------------------------------------ kop 5
Świerżów Kończanów -- włok 8 -- -------------------------------kop 8
Świerżów Zielonych -- włók 8 -- ----------------------------------kop 8
Uścianka Kończan -- włók 7 -- ------------------------------------kop 7
Kempistych Borowych -- włók 6 --------------------------------- kop 6
Świerżów Leśniewka -- włok 1 1/2 ------------------------------kop 1 - snopów 22 1/2
Kosutów Świderków -- włok 6 -- ---------------------------------kop 6
Skłody Stachy -- włok 5 -------------------------------------------- kop 5
Grabowo -- włok 5 -- -------------------------------------------------kop5
Grędzice -- włok 4 -- -------------------------------------------------kop 4
suma ------------------------------------------------------------------kop 92 snopów 37

Dziesięciny wytycznej ze wsi Gaczkowa do Rządu należącey bierze się oziminy i jarniny (?) kop 16.
Luboli się należy Parafii ze wsiów wyżej wyrażonych dziesięcina plebanowi miejscowemu według Erekcyi i wizyt ciągle będących kop 92 snopów 37 lecz dla rozdrobnionych części które trzymają po innych parafiach dziedzice ledwie odbiera od mieszkających w tej parafii kop 30
Dziesięcina wytyczna czyni zł 3000
Dziesięcina snopowa czyni zł 400 (100?)
Pieniężna na Uscianku i Kempistych Borowych z Kościołem Zuzelskim alternata

Sumaryusz dokumentów

1620 die 20 Januar Erekcya powtórna w Aktach P Konsystora Pułtuskiego na dwie włók chełmińskich, siedlisko plebańskie na którym stoi kościół y wszystkie budynki do poświętnego należące Ogrody, Łąki, Zarośla, Olszyna zwana grunta orne omiedzowane od dworskich gruntów i innych sąsiadów Włokami Plebańskimi nazywają się.

1659 In Curia Regia Nurensi ……(dalej tekst łaciński trudno czytelny) na Nienałtach Niestępowo Szymany Brewki przez Małż Iomapa y Katarzynę Skłodowskie oraz Małż. Zofia Pawła Rytel, żonę i innych Kościołowi Parafialnemu Zarębskiemu zapisane.

1711 Feria magna w aktach Ostrowskich alias w Wyszomierzu pod czas Powietrza Grunta na Niemirach Merzecino przez Małż. Krzystofa Niemirę Kościołowi Zarębskiemu zapisane.

1732 .................(tekst łaciński trudno czytelny) - także zapisy ziemi na kościół Zarębski - wymieniani Niemiry.

1765 Summa rękodana 5000 zł pol. w aktach warszawskich dnia 5 XI zapisana w aktach zaś Nurskich 1766 in 25 czerwca oblatowana na Dobrach Kossuty w Parafii tutejszej.

1771 Summa rękodayna 3000zł pol. na dobrach Jabłonna i Świętochowie za Bugiem w Województwie Siedleckim dnia 2 grudnia w aktach Nurskich zapisana.

1774 summa zł pol. 3000 na dobrach Grochy Pogorzele w parafii zambrowskiej w aktach Nurskich 20 stycznia Kościołowi Zarębskiemu zapisana.

Summaryusz dochodów

15 korcy zyta na Intrate ziarno 1 a flor 12 -------------------180 zł pol
propinacya -----------------------------------------------------------600
z domów 3 mieszkalnych komornego -----------------------100
Siana Fora a flor 5 ---------------------------------------------------5
Dziesięcina snopowa na Gackowie wytyczna ------------300
Dziesięcina snopowa ze wsiów szlacheckich ------------100
Dziesięcina pienięzna z Uszanka y Kępistów altenatim --6
procenta pewne od sum na Grochach ----------------------150
Z Kosut ----------------------------------------------------------------140
Suma ----------------------------------------------------------------1661 zł pol.

Wydatki

a. Podatki
ofiara-------------------------------------------------------------------93,10
podymne -------------------------------------------------------------52, 15
Furaż 106,20
na promium dla włościan------------------------------------------2,20
Na komisarzy od spisu majątku duchownego --------------2,20
razem ---------------------------------------------------------------250, 12

b. Opłaty
Organista za ordynaryą i Solarium ------------------------100 zł

c. Potrzeby Kościelne:

wino do kościoła ------------------------------------------------200 zł

swiece -------------------------------------------------------------200 zł

łozy do lamp -----------------------------------------------------150 zł

do głównej strony