Szkoła w Zarębach Kościelnych

W 1215 r. IV sobór laterański - chcąc przyczynić się do uświetnienia nabożeństw w poszczególnych kościołach oraz ułatwić młodzieży wejście do stanu duchownego - nakazał utrzymywać przy każdym lepiej uposażonym kościele, a więc parafialnym - nauczyciela gramatyki.

Uczono w szkole przykościelnej początków łaciny, a szczególnie dużą rolę odgrywała nauka śpiewu. Kapłani w ten sposób także szkolili sobie odpowiednio przygotowanych pomocników znających ministranturę, pieśni i modlitwy.

Dla ubogiej młodzieży nauka była bezpłatna, co zalecił już III (1179 r.), a przypomniał i rozszerzył IV sobór laterański. W szkołach parafialnych opieka i nauka należała się wszystkim dzieciom bez różnicy stanu.

Pierwsza przykościelna szkoła w Zarębach powstała po powołaniu Parafi Zarębskiej tj. po 1446 r. Pierwsze pisemne informacje o szkole pochodzą z 1508 r. Nauczyciele parafialni utrzymywani byli z kościelnych dziesięcin.

Niewiele wiemy o tej szkole. Wiadomo tylko, że występowały problemy z utrzymaniem nauczyciela, gdyż opłacany był z dziesięcin, a szlachta niechętnie je uiszczała. Było to powodem skarg plebana zarębskiego do biskupa płockiego [20] na Martina de Nyenalthy i stąd znana jest informacja o szkole i nauczycielu. Po ukończeniu tej szkoły dzieci mogły trafić do szkół w Łomży.
Do 1630 r. Łomża miała tylko szkołę parafialną. Od 1630 uczyli tu jezuici, po zniesieniu ich zakonu szkoły były pod kierunkiem ks. pijarów do 1807 r. ( we wspomnieniach szlachty nurskiej z 1773 r. podaję się o wysyłaniu "studenta" na naukę do szkół łomżyńskich) . W 1811 r. utworzono tu szkołę podwydziałową, 1817/18 utworzono szkołę wojewódzką o 6 klasach, 1833/34 gimnazyum 8 klasowe, które w 1840 r. zamieniono w 7 klasową, a w 1851 na 5 klasową szkołę filologiczną powiatową. W 1862 r. wskrzeszono gimnazyum 7 klasowe (z http://www.lomza.info). Część dzieci mogła uczyć się w Ostrowi oraz Pułtusku.

Poniższe informacje otrzymaliśmy od Pana Witolda Suskiego - historyka i badacza ziemi ostrowskiej. Pan Witold wspiera naszą stronę cennymi informacjami. Dziękujemy !!!

W 1817 r. nie istnieje żadna szkoła w Zarębach Kościelnych. Powodem jest brak młodzieży katolickiej. Przewagę mają wyznawcy judaizmu.

"Szkoła Parafialna w tey Parafii żadnego budynku niemasz i żadna też szkoła nie utrzymuje się. Przyczyna do tego jest że ta wieś cała niemal osadzona jest wielu osobami wyznania Moyżeszowego. Był by jeden sposób zaprowadzenia gdyby O.O Reformaci tu zostający tym się obowiązkiem zatrudnili. Taka jest myśl dziedzica tey wsi y Rządcy Kościoła." (Z działu "Opis kościoła")

W 1819 r. powstaje szkoła ze składki Towarzystwa Szkolnego w budynku wynajętym przez Dozór Szkolny. Parafianie mieli wpłacić na utrzymanie szkoły 800 zł. Udało się jedynie zebrać 650 zł. Nauczycielem był Antoni Niemyjski z pensją roczną 658 zł. Zimą uczyło się 55 dzieci z tego 10 dziewcząt. Latem jedynie 19 (4 dziewczyny).

W 1820 r. zimą było 50 uczniów a latem 18.

W 1821 szkoła przestaje istnieć bowiem zapisało się jedynie 4 uczniów. Przerwa w istnieniu szkoły trwała aż 15 lat. [Czyli młodzież szlachecka w tym czasie mogła być niepiśmienna. Bogatsi prawdopodobnie posyłali dzieci do Ostrowi lub Łomży. W informacji o Wiktorze Nienałtowskim z zakonu o. kapucynów podano, że "uczęszczał do szkól prywatnych"].

W 1836 r. szkoła zaczyna działać ponownie. Zimą uczy się 73 uczniów, a latem 54. Nauczyciel otrzymywał 500 zł pensji rocznie. Szkoła funkcjonuje z biedą do 1856 r.

W 1856 r. nauczyciel odchodzi, gdyż nie otrzymywał pensji. Rodzice piszą do Kuratora o likwidację szkoły. Nie jest znana reakcja kuratora.

Od 1868 r. do 1911 r. szkoła funkcjonuje, ale od 1910 r. jako dwuklasowa.

Od 1910 r. funkcjonuje 1 klasowa szkoła w Pętkowie Wymiarkach.

W latach 1913 - 1914 istnieje szkoła w Rostkach Wielkich.

Więcej o szkole w Zarębach i spisie uczniów w szkole w Andrzejewie z 1820 r.

Dalsze losy szkoły w okolicach Zarąb Kościelnych nie są autorowi znane. Oczekuję, że może ktoś napisze do autora strony o szkole istniejącej w międzywojniu.

Z http://www.jewishgen.org/yizkor/Zareby/zar048.html wynika, że w Zarębach w kwietniu 1919 r powstała wyznaniowa szkoła żydowska z językiem wykładowym jidisz. Początkowo było w niej 80 uczniów podzielonych na 4 grupy. Nauczycielami byli Israel Steinberg i Mojsze Bergman. Potem ilość uczniów wzrosła do 260 i została podzielona na siedem grup. Szkoła miała 4 klasy i dwóch nauczycieli. Teatr szkolny przedstawiał także sztuki w j. polskim - m. in. Karpaccy Górale. Poza szkołą istaniała także biblioteka i teatr amatorski.

Prawdopodobnie szkoła żydowska musiała istnieć już ok. 1680 r. W tym bowiem czasie wspomina się o cmentarzu (kirkucie) żydowskim w Zarębach. Występowanie kirkutu świadczy o istnieniu licznej grupy mieszkańców. Przy takich zbiorowiskach powstawały szkoły, gdyż Żydzi przykładali dużą uwagę do nauki czytania.