Szlachta - dzisiaj (Swobodne tłum. z francuskiego. Pierwowzór tłumaczenia wykonał i przedstawił Jerzy Łucki)

Zapraszam także do przeczytania Konfederacja Szlachty Zagrodowej

Szlachta powstała poprzez służbę wspólnej sprawie – res publica. Pojęcie służby stanowi istotę szlachectwa. Dzisiaj, pomimo utraty swej wiodącej roli, szlachta nadal niesie służbę poprzez wspieranie ideałów i wartości należących do kultury europejskiej. Są nimi wartości moralne (męstwo, wspaniałomyślność, godność i uszanowaniu danego słowa), sposób bycia (naturalny autorytet, wytworność, takt, uprzejmość, elegancja, piękno i dystynkcja) i zachowania rodzinne (uszanowaniu tradycji rodzinnej, dziedzictwa rodu, zobowiązań rodzinnych oraz szacunku dla nazwiska).

Tym, co cechuje szlachectwo jest dziedziczność.

Pojęcie  szlachectwa

Szlachectwo zrodziło się i zaistniało dzięki pojęciu „służebności” w jego najwspanialszym ze znaczeń. Dzisiaj szlachta służy w dalszym ciągu, dążąc do tego, aby w naszym materialistycznym społeczeństwie najwyższe wartości, nierozerwalnie związane z kulturową spuścizną europejską, były ciągle żywotne, nie ulegały manipulacjom ani wpływowi pieniądza.

Pojęciem, które leży u podłoża zachowania ciągłości wszelkich społeczeństw, nie tylko stanu szlacheckiego jest tradycja – czynnik najistotniejszy dla trwania każdej cywilizacji. Tradycja jest nieodłączną częścią pokojowego trwania ludów. Ciągłość owa przybiera najróżnorodniejsze formy, w zależności od kraju, kontynentu, czy też szerokości geograficznej, ale zawsze identyfikuje się z określoną mentalnością, staje się swoistym językiem, który jest nośnikiem uczuć i nastrojów wywodzących się i odnoszących się do określonej wspólnoty.

 To szlachta właśnie, zarówno w minionych wiekach, jak i w dniu dzisiejszym, trwa w służbie tej tradycji, jej przekazywaniu pokoleniom i zachowaniu jej żywotności. Tradycja żyć może równie dobrze, upamiętniając wydarzenie historyczne, jak i być nośnikiem nowych  zdarzeń, kultur i cywilizacji.

Rola dzisiejsza

W chwili obecnej „Szlachetny”  to Człowiek oddany sprawie publicznej, służący najwyższym ideałom i silnie związany z tradycją.
Szlachcic w swym postępowaniu kieruje się prostotą, skromnością i szacunkiem dla bliźnich, świeci przykładem poświęcenia  dobru publicznemu, odwołując się do spuścizny przodków, nie ulegając przy tym pokusie doraźnych korzyści.

Tradycja szlachecka powinna być czymś bardzo różnym od prostego przywiązania do umarłej przeszłości. Nie może ona, przeciwstawiać się postępowi, który jest godzien uszanowania. Należy zmierzać ku przyszłości czerpiąc z przeszłości to, co było w niej najdoskonalsze i – tym samym wychodzić naprzeciw przyszłości z niewzruszoną młodzieńczą siłą.

Organizacja

W całej Europie szlachta zrzesza się w narodowych Związkach Szlacheckich, których rola i znaczenie różnią się w poszczególnych krajach. Wszystkie te Związki mają jednakowoż tę cechę wspólną, że pomagają zachować spójność grupy społecznej, jaką szlachectwo reprezentuje, pomagają utrzymywać i przekazywać młodym pokoleniom tradycji i pamiątek rodzinnych. Niektóre, w krajach, gdzie szlachectwo nie ma statusu prawnego, strzegą prawdziwości i prawowitości pretendowania do stanu szlacheckiego, a niekiedy także do tytułów.

Krajowe Związki Szlacheckie skupiają się wokół organu centralnego pod nazwą C.I.L.A.N.E. – Commission d’Infirmation et de Liaison des Associations Nobles d’Europe  z siedziba w Paryżu.

1. Czy potomkowie szlachty po mieczu są szlachtą?

Tak. Nazwisko, herb i rodowód są przecież dziedziczne. Szlachta jest na pewno szlachtą genealogiczną, ale co to praktycznie znaczy? - Prawnie stan szlachecki nie istnieje, politycznie też. Wszelkie przywileje zostały zniesione i to jest słuszne (jeśli nie byłyby dawno obalone - powinniśmy byli je sami obalać). Wszyscy obywatele stanowią współczesny naród polityczny (taki jaki jest).

Z ekonomicznego punktu widzenia szlachta nie ma wielkiego wpływu. Z nielicznymi wyjątkami ziemie i majątki zostały szlachcie zabrane, ale nawet wcześniej rewolucja przemysłowa i nowe warunki handlowe tworzyły nową klasę bogaczy. Nauka została udostępniona wszystkim. Inteligencja jako klasa społeczna zanika. Szlachta w proprcjonalnie mniejszym stopniu niż niegdyś bierze udział w nauce. W sferze kultury widzimy wielki wpływ międzynarodowej kultury zachodu, Hollywood'u i konsumpcyjnego sposobu życia. Szlachta nie bierze w tym większego udziału. Szlachta nie jest elitą (ani polityczną, ani ekonomiczną, ani też moralną). Niegdyś elity rekrutowały się w dużej mierze spośród szlachty (ale nie tylko). Obecnie dobierają się one według innych kryteriów i chociaż można znaleźć wśród nich przedstawicieli szlachty, to szlachta te elity nie dominuje.

2. Czy szlachta ma więc jakiekolwiek znaczenie w dobie współczesnej?
Tak. Szlachta jest nośnikiem wielkich tradycji (i wielkich przestróg) historycznych. W kulturze narodowej i w życiu rodzinnym tradycje szlacheckie dalej mają swój mir. Świadom tych tradycji i wartości, współczesny szlachcic może wnieść coś cennego w życie narodu, własnej rodziny a także we własne życie. Pielęgnując tradycje i kierując się tym spostrzeżeniem historycznym oraz wskazanymi wartościami, szlachcic może nigdy się nie dorobi wielkiego "szmalu", nie zrobi też wielkiej kariery, ale osiągnie - wydaje się coś bardziej wartościowego - będzie godnie żył i może przysłuży się Bogu i ludziom. Natomiast szlachcic współczesny może też próżnością, arogancją, bezmyślnym konserwatyzmem, prywatą i pieniactwem służyć nadal jako przestroga. Zarówno w tych pozytywnych jak i negatywnych sterotypach są objęte karykatury dwóch prawdziwych obliczy szlachty polskiej odźwierciedlających i Złoty Wiek, i upadek I Rzeczypospolitej. Od nas zależy, które oblicze szlachectwa zechcemy reprezentować. Szlachetnością może wykazać się każdy człowiek. Szlachta nie ma w tym żadnego monopolu (ani współczesnego ani historycznego) ale - noblesse oblige, jeśli przyjmiemy to zobowiązanie.

3. Jaki program realizować?
Jedność i solidarność. Szlachta była nie tylko stanem polityczno-prawnym ale także rodziną rodów, gdzie każdy był przysłowiowym bratem - moralnie zobowiązany interesować się swoim środowiskiem - zarówno bliskim jak i wielkim. Zniszczenie środowiska szlacheckiego nie wynikało tylko z racji odebrania majątków czy przywilejów albo z nieudzielonego patentu szlacheckiego. Deklasacja odbyła się przez utratę świadomości, więzi z innymi i rozproszeniu ludzi. W czasach najnowszych szlachta najwięcej ucierpiała nie przez utratę dóbr doczesnych (rzecz nabyta) ale przez rozerwanie więzi międzyludzkich i międzyrodzinnych na ogromną skalę. Stopniowe zintegrowanie środowiska poprzez kontakty towarzyskie, rodzinne i rodowe odbuduje świadomość. Wzbudzi ponowne zainteresowanie nie tylko genealogią ale też historią i wartościami. Znajdziemy wsparcie, nauczymy się jeden od drugiego i współnie na różny sposób znajdować wzorce (nie wzorzec jeden ale wiele) współczesnego etosu rycerskiego. Ta szlachecka rodzina rodów nie była li tylko polska ale wielonarodowa, wielowyznaniowa i europejska. Te szersze więzi też są nam potrzebne.

Jerzy Łucki

Oznaki przynależności do stanu szlacheckiego w Polsce
Wszyscy męscy potomkowie szlachcica są z urodzenia szlachcicami. Szlachectwa mógł pozbawić sąd. Wymienia się trzy przewinienia prowadzące do pozbawienia szlachectwa: wieczna banicja połączony z infamją; przyjęcie nieszlachcica do herbu - od 1633 r.; oddanie się kramarstwu, rzemiosłu i szynkarstwu - do 1755 r. Chociaż od 1550 r. szlachcic mógł kupić dom w mieście i w nim mieszkać.