Herbem Prus pieczętowała się szlachta, która w XIII i XIV w. przybyła na Mazowsze z terenów zajętych przez Krzyżaków i mimo braku związków genealogicznych przyjęła wspólny herb [5]. Był to herb naszych przodków przebywających na terenie księstwa sochaczewsko-czerskiego. Inaczej o początkach herbu pisał Jan Długosz (zobacz niżej). Początkowo herb spełniał użyteczną rolę. Jednoczył "herbownych" w grupę. Grupa ta stawała wspólnie do obrony i ataku, walczyła o przywileje i ich broniła. W miarę rozrastania się rodu - pojawiają się odmiany. Oprócz herbu Prus I pojawia się Prus II i Prus III. ("Nie podobna dowcipem, ani piórem kusem wyrazić: jak wiele się szlachty pisze Prusem." [17]). Na poniższych rysunkach pokazano je w wersji bez labrów (ozdobne wstęgi, jak na herbie Nałęcz pokazanym niżej).

Prus I	Prus II	Prus III
Według Jana Długosza półtora krzyża na tarczy herbowej (Prus I) księcia pruskiego Obizora, który z dwoma braćmi Windyką i Letaudem w 1242 r. schronił się na Mazowszu, symbolizuje przejście z pogaństwa na wiarę chrześcijańską, a ręka z mieczem obronę tej wiary. Herb w chwili obecnej ma trzy odmiany o wspólnym rodowodzie. Prus I, którym pieczętują się potomkowie najstarszego z książąt Obizora oraz Prus II i III należący do potomków młodszych braci.	Prus II ma dodane dwie kosy, zwrócone ostrzem do siebie, ponieważ w wojnie Kazimierza Odnowiciela z buntownikiem Masławem, wojskiem królewskim dowodził rycerz herbu Prus. Po wojnie ożenił się z córką Masława i dodał do swego godła jej herb: dwie kosy. Nazwano go odtąd: wilcze kosy.	Prus III zwany "Nagody" przedstawia pod krzyżem kosę i pół podkowy, a przy hełmie nogę. Według legendy żoną trzeciego z Prusów była panna z rodu Pobogów, dlatego też umieszczono podkowę w herbie; nogę zaś dodano na pamiątkę tego, że Sobor Prus utracił na wojnie tę kończynę, a książę Bolesław przysłał mu złotą protezę.

Wszystkie wersje herbów pokazanych na stronie pochodzą z książki [4]. Autor jej - artysta-plastyk Tadeusz Gajl wyraził zgodę na umieszczenie herbów na naszej stronie - dziękujemy! Niżej - informacja graficzna o herbarzach T. Gajla.

Około 1500 r. Nienałtowscy posiadali herb Prus [16]. Napisano po łacinie "PAULUS Nyenalth Falislai h. Prus" (Paweł Nienałt s. Falisława herbu Prus). Zdaniem heraldyków był to Prus I.

W późniejszym okresie przywileje dla Prusów - potomków księcia Windyka zanikają, tworzą się nowe powiązania rodzinno-gospodarczo-obronne. W XVII wieku użyteczność herbów zanika i staje się on tylko znakiem. Stąd wiele rodów, szczególnie drobnej szlachty, nie przywiązuje do niego wagi i zapomina swój herb. Tak było z większością Nienałtowskich.

Herb Nałęcz w wersji z labrami

Informacja o najnowszej wersji herbarza autorstwa Tadeusza Gajla: Herby szlacheckie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wydawnictwo L&L, Gdańsk 2003 - Najobszerniejszy polski herbarz, Informacja o Autorze (w pdf).
Najnowszy Herbarz Polski

do głównej strony